Inclusief de harde pijplijn zijn we van ongeveer één derde in 2021 (RES 1.0) naar de helft van de doelrealisatie gegaan (peildatum 1 januari 2023). De realisatie inclusief de harde pijplijn bedroeg op de peildatum 0,677 TWh. Dat is een forse vooruitgang. Indien de groei in hetzelfde tempo door zou kunnen gaan, dan komt het doel van 1,35 TWh binnen bereik. Netcongestie in het algemeen en bij zon op gebouw in het bijzonder, zuinig omgaan met de te realiseren netuitbreidingen in de Achterhoek en lange procedures bij met name windenergie vormen daarbij echter belangrijke uitdagingen. Aldus de “Voortgangsrapportage 2023 RES Achterhoek” die onlangs door alle bestuurlijke organen van de RES partners is vastgesteld.
Afspraken RES 1.0
Met het vaststellen van de RES 1.0 Achterhoek is in 2021 afgesproken om in 2030 1,35 TWh/jaar duurzame energie op te wekken met:
- 0,350 TWh zon op dak
- 0,546 TWh wind
- 0,210 TWh zon op land
Er is een niet-gealloceerd deel van 0,244 TWh, dat vanwege systeemefficiëntie en maatschappelijke kosten en baten bij voorkeur zou moeten worden ingevuld door wind. Over de invulling van het niet-gealloceerde deel is in RES 1.0 geen besluit genomen. In de figuur is dat grafisch weergegeven.
Ontwikkelingen sinds RES 1.0
Sinds de vaststelling van de RES 1.0 zijn er enkele ontwikkelingen die invloed hebben op het speelveld van de RES: de klimaatverandering gaat veel sneller dan voorspeld; de oorlog in Oekraïne en politieke spanningen tussen de Verenigde Staten en China zorgen voor wijzigingen in de beschikbaarheid van brandstoffen en grondstoffen; de capaciteit van het elektriciteitsnet nadert zijn grenzen. De urgentie om het RES-proces zo snel mogelijk te doorlopen wordt hierdoor groter.
Beleid windenergie
Voor het realiseren van windmolenparken zijn in de RES 1.0 voorkeurszoekgebieden aangewezen. Alle gemeenten zijn in meerdere of mindere mate bezig met het verder brengen van de voorkeurszoekgebieden. Er zijn wel grote verschillen v.w.b. de fase waarin dat proces verkeert; dat heeft uiteraard ook met de uitgangssituatie te maken. Zo heeft de gemeente Oude IJselstreek haar bijdrage aan het RES 1.0 bod inmiddels daadwerkelijk gerealiseerd. Winterswijk (met een moratorium op wind) gaat aan de raad vragen welke informatie zij nodig heeft om het moratorium te kunnen evalueren.
Voor het borgen van locaties in het ruimtelijk of omgevingsbeleid is een plan-MER noodzakelijk. De RES Achterhoek sluit daarom aan bij het provinciale milieuonderzoek of Plan-MER windbeleid en RES.
Beleid Zonne-energie
Door de toenemende druk op het elektriciteitsnet (netcongestie) en het (opgebouwde) inzicht dat zon op veld relatief veel ruimte gebruikt van de immer schaarser wordende capaciteit, groeit er in diverse gemeenten het besef dat zon op veld niet verder gestimuleerd hoeft te worden.
Er wordt door alle gemeenten hard aan zon op gebouw getrokken, maar de praktijk blijkt weerbarstig. Netcongestie en gebrek aan menskracht — omdat het arbeidsintensief blijkt — worden vaak als knelpunten genoemd.
Vooruitgang in Cijfers
Inclusief de harde pijplijn zijn we van ongeveer één derde in 2021 (RES 1.0) naar de helft van de doelrealisatie gegaan (peildatum 1 januari 2023). De realisatie inclusief de harde pijplijn bedroeg op de peildatum 0,677 TWh. Dat is een forse vooruitgang. Indien de groei in hetzelfde tempo door zou kunnen gaan, dan komt het doel van 1,35 TWh binnen bereik. Netcongestie in het algemeen en bij zon op gebouw in het bijzonder, zuinig omgaan met de te realiseren netuitbreidingen in de Achterhoek en lange procedures bij met name windenergie vormen daarbij echter belangrijke uitdagingen.
Pijplijnen wind en zon op gebouw drogen op
Vergeleken met RES 1.0 valt op dat realisatie en harde pijplijn samen fors gegroeid zijn maar dat de harde pijplijn minder is geworden, met name bij wind en bij zon op gebouw; dat beeld wordt ook landelijk gezien en baart enige zorgen (“de pijplijn droogt op”). Voor zon op veld is dit in de Achterhoek juist niet het geval. Het totale aandeel van zon op veld groeit fors; zon op gebouw laat ook groei zien, maar dat is wellicht deels ook te danken aan een betere methode van data verzamelen. Wind is gegroeid in realisatie maar blijft inclusief de harde pijplijn min of meer gelijk, en neemt zelfs iets af, veroorzaakt door het verschil in rekenmethode. Zoals gezegd: wat opvalt is het opdrogen van de pijplijn van zon-op-gebouw-initiatieven. Met stip op één als oorzaak staat netcongestie.
Netcongestie en netimpact: hoe gaan we daarmee om?
De situatie op het elektriciteitsnet is door allerlei oorzaken verder verslechterd. Voor de RES Achterhoek betekent dit dat we bij doelrealisatie zo zuinig mogelijk om willen gaan met de ruimte op het netwerk, inclusief de uitbreidingen die Liander nu in uitvoering heeft of in uitvoering gaat nemen tot 2030. Uit deze voortgangsrapportage blijkt overduidelijk dat netcongestie het grootste op te lossen knelpunt is.
Netcongestie speelt op heel veel vlakken dus een grote rol van betekenis. De RES Achterhoek heeft al vroeg in het RES-proces het belang van de wind/zon-verhouding ingezien. Immers doet zon bij gelijk vermogen een 3 à 4 keer zo groot beroep op de netinfrastructuur als wind. Voor het analyseren van veranderingen heeft de RES Achterhoek een applicatie laten ontwikkelen die snel en interactief de gevolgen van keuzes voor een bepaald type duurzame-energieproject op een grafische manier inzichtelijk maakt. Deze door Appcentive ontwikkelde Allocator-applicatie wordt richting RES 2.0 ingezet bij de te maken keuzes.
Meer weten? Lees de samenvatting “Samenvatting Voortgangsrapportage 2023 RES Achterhoek” (PDF) of de gehele "Voortgangsrapportage 2023 RES Achterhoek" (PDF).